Op zoek naar een sterrenkijker om jaren plezier van te hebben? Deze vier tips helpen je bij het maken van een goede keuze voor een telescoop!
- Tip 1: Weet waar je op moet letten
- Tip 2: Kies de juiste montering
- Tip 3: Begin niet meteen met fotografie
- Tip 4: Weet wat je kunt verwachten
Tip 1: Weet waar je op moet letten
Telescoopadvertenties staan soms vol met mooie termen over de geweldige specificaties voor een sterrenkijker. Maar welke eigenschappen van een telescoop zijn écht belangrijk? En waarop let je bij het maken van een goede keuze?
Vaak wordt reclame gemaakt voor de vergroting die je met de telescoop kunt halen. De vergroting van een telescoop is lang niet altijd van belang. Heel veel objecten die je zult gaan waarnemen hebben helemaal geen hoge vergroting nodig. Bovendien zijn de genoemde waarden (soms tot wel 500x!) nooit haalbaar met een telescoop die op aarde staat en door de atmosfeer heen moet kijken.
Heel veel objecten die je zult gaan waarnemen hebben helemaal geen hoge vergroting nodig
Je kunt bij verreweg de meeste telescopen de oculairs wisselen, en daarmee zelf bepalen met welke vergroting je kijkt. Je bent dus niet gebonden aan één vergroting, en zeker niet aan de maximale vergroting die in advertenties wordt genoemd. Over vergrotingen die wel realistisch zijn lees je hier meer.
Een veel belangrijker waarde bij het uitkiezen van een telescoop is de opening (Engels: aperture). Dit is de doorsnede van de lens of spiegel die het licht verzamelt en in jouw oog concentreert. Hoe groter die opening, hoe meer licht de telescoop kan ‘opvangen’ en hoe lichtzwakker de objecten die je kunt zien. Daarnaast heeft een telescoop met een grotere opening een hogere resolutie dan een telescoop met een kleinere buisdoorsnede. Dat betekent dat je met een grotere telescoop meer details kunt waarnemen.
De opening van de telescoop staat altijd genoemd in de specificaties in telescoopwinkels en ook wel op de sterrenkijker zelf. Je kunt telescopen ook op het oog goed met elkaar vergelijken: hoe dikker de buis, hoe groter de opening.
Dus, hoe groter de opening hoe beter? In principe wel, maar let daarbij op grootte en gewicht van de telescoop. In webwinkels staat dat er vaak bij maar het is op foto’s verrassend lastig te zien hoe groot een telescoop eigenlijk is. Een 8″ dobson bijvoorbeeld, één van de meest aangeraden kijkers voor beginners, komt tot 130 cm hoog en is (buis en basis bij elkaar) 20 tot 25 kg zwaar!
Als de telescoop te zwaar is om makkelijk mee naar buiten te tillen en daardoor nauwelijks gebruikt wordt, is het geen nuttige aankoop. Hetzelfde geldt voor een telescoop die de groot is om makkelijk te vervoeren, en je dus alleen in je tuin of op je balkon kunt gebruiken waar je misschien te maken hebt met (veel) lichtvervuiling of weinig goed zicht op de sterrenhemel.
Als de telescoop te zwaar is om makkelijk mee naar buiten te tillen en daardoor nauwelijks gebruikt wordt, is het geen nuttige aankoop
Zoek dus naar de goede balans tussen opening van de kijker en het gewicht. Die balans is voor iedereen anders! Kijk daarom wat jij prettig vindt om te dragen en te vervoeren, en hoeveel ruimte je hebt voor opslag, en baseer je keuze daarop. Een bezoekje aan een waarneemavond of telescoopwinkel ergens in het land kan je helpen bij het vormen van een goed beeld van de grootte en het gewicht van telescopen.
Tip 2: Kies de juiste montering
Een montering draagt de buis van de telescoop en zorgt dat je deze op een hemellichaam kunt richten. Er zijn grofweg twee soorten manieren om de telescoop op te monteren: een alt-azimutale montering of een equatoriale montering.
Alt-azimutale monteringen
Een alt-azimutale montering heeft twee beweegrichtingen: horizontaal (azimut = kompasrichting, dus noord, oost, e.d.) en verticaal (altitude = hoogte boven de horizon). Het bedienen van een telescoop op deze montering is dus erg eenvoudig.
Omdat de bewegingen aan de sterrenhemel anders zijn dan deze montering, moet je om een waarneemdoel in beeld te houden te telescoop zowel horizontaal als verticaal bijstellen. Omdat het beeldveld ook draait, is deze montering niet geschikt voor fotografie lange belichtingstijden.
Een bijzondere vorm van een alt-azimuthale montering is de dobsontelescoop. Bij dit type sterrenkijker is de buis (altijd een spiegeltelescoop) geplaatst in een soort draaibare bak. Dat klinkt heel eenvoudig en dat is het ook. En juist omdat het ontwerp zo simpel is, zijn deze telescopen vaak heel betaalbaar! Geen wonder dat je juist dit soort telescopen vaak ziet op waarneemavonden van amateur-sterrenkundigen.
Equatoriale monteringen
Een equatoriale (ook wel: parallactische) montering staat gericht op de hemelpool. Om een ster te volgen hoef je daarom alleen maar één as te bedienen. Deze as moet dan wel vrij nauwkeurig uitgelijnd zijn op de pool (op het noordelijk halfrond kun je hiervoor de Poolster gebruiken). Met een poolzoeker is dat een eenvoudig klusje.
Omdat je een equatoriale montering eerst goed moet uitlijnen, is het iets ingewikkelder om een om deze montering goed neer te zetten in vergelijking met een alt-azimutale montering. Het kost daarom ook iets meer tijd voordat je kunt gaan waarnemen. Bovendien heb je contragewichten nodig om het gewicht van de telescoopbuis in evenwicht te houden.
Gecomputeriseerde monteringen
Sommige telescoopmonteringen zijn voorzien van een computer. Deze helpen je hemellichamen aan de hemel te vinden met behulp van een handcontroller of je smartphone. Er zijn ook monteringen die voorzien zijn van motors waarmee je waarneemdoelen automatisch kan opzoeken en in beeld houden. Dat kan superhandig zijn, maar hou er rekening mee dat je bij dergelijke telescopen veel extra gewicht mee moet nemen, een electriciteitsbron nodig hebt en vooral dat een motor of computer de telescoop als geheel een stuk duurder maakt. Hoe meer je met de hand doet, hoe goedkoper de telescoop, en dus hoe meer er van je budget overblijft voor investering in de kwaliteit en opening van de telescoop zelf.
Maak je overigens geen zorgen over het handmatig opzoeken van objecten en ze in beeld houden, dat is een truc die je binnen de kortste keren door hebt. Daar is een gecomputeriseerde montering echt niet voor nodig.
Advies
Voor beginnende waarnemers is een handmatige alt-azimutale montering aan te raden, zoals die van een dobsontelescoop. Je hoeft dan namelijk geen uitlijning uit te voeren: je kunt de telescoop neerzetten en meteen waarnemen! Daarnaast zijn alle bewegingen die je met de sterrenkijker uitvoert intuïtief. Voor het visueel waarnemen hoef je een object niet uren heel precies te volgen, dus af en toe je telescoop even bijstellen om je waarneemdoel in beeld te houden is niet zo’n probleem. Bovendien ben je niet afhankelijk van electriciteit.
Tip 3: Begin niet meteen met fotografie
Natuurlijk kun je van heldere objecten best eens proberen met je smartphone een foto te maken. Op die manier kun je de kraters op de maan, de maantjes van Jupiter en zelfs de ringen van Saturnus vastleggen.
Maar wil je echt serieus werk maken van het fotograferen van planeten, nevels en sterrenstelsels, dan betreed je een heel ander terrein van de hobby.
Fotografie met behulp van een telescoop vereist andere apparatuur dan die je gebruikt voor visueel waarnemen
Fotografie met behulp van een telescoop vereist andere apparatuur dan die je gebruikt voor visueel waarnemen, een ander type telescoop en bovendien een enorm stevige (en dus dure) montering.
Mijn advies is daarom om te beginnen met visueel waarnemen. Als je de smaak te pakken hebt en geen genoeg kunt krijgen van je smartphone bij het oculair houden, kun je eens gaan uitzoeken of astrofotografie iets voor je is.
Tip 4: Weet wat je kunt verwachten
Visueel kijken door een telescoop is een geheel andere ervaring dan wat je ziet als je op foto’s van de sterrenhemel googelt. Dat komt onder andere omdat onze ogen heel anders werken dan een fotocamera. Het is goed om hiervan op de hoogte te zijn voordat je een sterrenkijker koopt. Lees alles over wat je kunt verwachten van sterrenkijken met een telescoop in dit artikel.
Conclusie
Met deze 4 tips heb je een paar handvatten gekregen om een goede keuze te maken voor het kopen van een telescoop of sterrenkijker. Eentje waaraan je jarenlang plezier kunt beleven!
Ben je nieuwsgierig naar goede telescopen die in jouw budget passen? Kijk dan eens hier voor suggesties!
Wil je op de hoogte blijven van gebeurtenissen aan de sterrenhemel? Volg Waddensky op Instagram, Twitter of Facebook of download onze app Nightshift!
