In Nederland wonen veel mensen, en dus is er ’s avonds en ’s nachts veel kunstlicht. Hierdoor kun je maar weinig sterren zien. Gelukkig zijn er ook nog plekken te vinden waar je nog écht van een prachtige sterrenhemel kunt genieten. Ontdek waar je op moet letten en waar je de donkerste locaties vindt in dit artikel!
Lichtvervuiling
Van luchtvervuiling heb je ongetwijfeld wel eens gehoord. Maar wist je dat er ook iets als lichtvervuiling bestaat?
We gebruiken licht om onze huizen te verlichten en te zorgen dat we in het donker onze weg kunnen vinden op straat. Dat is natuurlijk nuttig en niks mis mee. Maar je hebt vast wel eens gemerkt dat bijvoorbeeld straatlantaarns niet altijd alleen maar naar de straat zelf schijnen. Soms richten ze hun licht ook omhoog, daar waar het helemaal niet nodig is! Op onderstaande afbeelding zie je wat voorbeelden van verschillende typen straatlantaarns en de manier waarop ze hun licht verspreiden.
Het ‘weggelekte’ licht van slecht gerichte straatlantaarns, maar bijvoorbeeld ook licht van kassen en industriegebieden, weerkaatst op de deeltjes in onze atmosfeer, waardoor de hemel vanuit de stad altijd een beetje licht lijkt te geven. Dat noemen we lichtvervuiling. Vanzelfsprekend merk je dat vooral vanuit dichtbevolkte gebieden, omdat daar nu eenmaal meer licht is. En hoe lichter de lucht oplicht door lichtvervuiling, hoe minder sterren je kunt zien. Op onderstaande kaart zie je hoe de situatie qua lichtvervuiling in Nederland is.
Op deze kaart is in de gebieden met een witte, rode of oranje kleur erg veel lichtvervuiling. Je ziet dat vooral de Randstad (Zuid-Holland en omgeving) erg veel last heeft van overmatig licht en er dus (veel) minder sterren te zien zijn. Dat is ook logisch: hier wonen de meeste mensen, er zijn veel industriegebieden en je hebt er natuurlijk de kassen van het Westland. Je ziet ook meteen dat het effect van al die lichtbronnen niet stopt als je uit het gebied gaat waar de lichtbronnen zich bevinden. De effecten op de duisternis als gevolg van bijvoorbeeld de kassen reikt tot kilometers buiten het Westland.
Waar kun je goed sterrenkijken in Nederland?
Om te genieten van een prachtige, donkere sterrenhemel moet je dus weg uit de Randstad. In grote lijnen kun je zeggen dat de beste plekken om sterren te kijken in Nederland zich in het oosten en noorden van Nederland bevinden. Hier zie je op de lichtvervuilingskaart de meeste groene en blauwe kleuren. Het Waddengebied spant de kroon: dit is het enige gebied in Nederland waar op de kaart een blauwe kleur te zien is. Hier kun je enorm donkere sterrenhemels bewonderen en zelfs de prachtige Melkweg nog zien.
Zin om een echt donkere sterrenhemel zelf eens te beleven onder begeleiding van een ervaren gids? Boek een excursie of sterrenkijkavond met Waddensky!
Dark Sky Parks
Dark Sky Parks zijn gebieden waar het ’s nachts echt donker is en waar bezoekers welkom zijn om te genieten van de duisternis en de sterren. Ze worden aangewezen door de International Dark Sky Association (IDA).
In Nederland zijn twee Dark Sky Parks, en als je voorgaande hebt gelezen snap je dat die zich alle twee in het noorden van het land bevinden: Dark Sky Park Boschplaat op Terschelling en Dark Sky Park Lauwersmeer op de grens van Friesland en Groningen.
Hoewel ‘park’ klinkt alsof er een hek omheen staat of dat je misschien zelfs toegang moet betalen, bij een Dark Sky Park is dat niet het geval. Het zijn vaak gewoon openbare gebieden waar je ’s avonds en ’s nachts op eigen initiatief naartoe kunt gaan. Dat geldt ook voor de Boschplaat en Lauwersmeer. Omdat beide óók natuurgebieden zijn, zijn ze alleen toegankelijk op wegen en paden om schade aan de natuur te voorkomen. Een deel van de Boschplaat is in het broedseizoen (maart t/m augustus) afgesloten.
Vaak zijn er in Dark Sky Parks speciale plekken ingericht waarvandaan je de sterrenhemel kunt beleven, en worden er allerlei duisternis- of sterrenactiviteiten georganiseerd.
Vrij zicht
Zelfs vanuit donkere gebieden kun je natuurlijk weinig zien als je niet vrij om je heen kunt kijken. Als je een plek zoekt om sterren te kijken, zoek dan dus ook een locatie op waar je mooi vrij zicht hebt. Vooral het zuiden is belangrijk: hier verandert de sterrenhemel gedurende het jaar het meest en zijn ook de maan en de planeten vaak te vinden.
Als je bijvoorbeeld op Google Maps een mooie plek hebt gevonden in een donker gebied, kijk dan eens op Streetview om te ontdekken hoe het zicht op de hemel is. Dit geeft vaak een goede indicatie van wat je ’s nachts kunt verwachten.
Let op de maan
De maan geeft zelf geen licht, hij weerkaatst licht van de zon. Maar je hebt vast wel eens gemerkt hoe licht de nacht is als de maan boven de horizon staat. Als je wilt gaan sterrenkijken, is de maan dus eigenlijk een ‘storende’ lichtbron.
Wil je van echte duisternis of een indrukwekkende sterrenhemel genieten, kies dan een moment waarop de maan niet zichtbaar is. Bijvoorbeeld rond nieuwe maan, of rond laatste kwartier als de maan pas na middernacht opkomt.
Tips voor donkere locaties in Nederland
Om je wat op weg te helpen, geef ik je hieronder drie tips voor geschikte plekken waar je de duisternis en sterren zelf kunt beleven. Alle locaties zijn ’s avonds en ’s nachts vrij toegankelijk en hebben voldoende parkeergelegenheid in de buurt.
Tip 1: Hemelplatforms Lauwersmeer
In het Dark Sky Park Lauwersmeer zijn op verschillende locaties hemelplatforms gebouwd. Dit zijn een soort uitkijktorens waar je overdag van het uitzicht kunt genieten en ’s avonds van de sterrenhemel. Je kunt de zijwanden van het platform kantelen, zodat je het kunt gebruiken als hoofdsteun en liggend sterren kunt kijken.
Het makkelijkst te bereiken platform is de Vlinderbalg in het oosten van het Lauwersmeergebied. Je kunt bij het platform parkeren en het is bereikbaar via een parallelweg. Neem vanaf de N361 de afslag bij activiteitencentrum Lauwersnest/Suyderoogh of bij de Willem Lodewijk van Nassaukazerne. Let op, je kunt bij dit hemelplatform last hebben van de lichten van het voorbijrijdende verkeer op de N361. Het platform Achter de Zwarten is donkerder en stiller, maar je moet er een stukje voor lopen vanaf de parkeerplaats. Parkeer voor dit hemelplatform bij restaurant Suyderoogh, hier kun je via de hoofdingang van het bungalowpark in ongeveer 15 minuten naar het hemelplatform lopen.
Tip 2: Noordpolderzijl
In Noordpolderzijl in Noord-Groningen is een prachtige plek ingericht om naar de sterren te kijken: Sterrenzijl. Hier staan palen opgesteld in de vorm van sterrenbeelden, zodat je als het ware tussen de sterren doorloopt. Er zijn hangmatten en een loungebank zodat je ’s avonds en ’s nachts heerlijk ontspannen van de sterrenhemel kunt genieten. Je kunt parkeren op de centrale parkeerplaats in Noordpolderzijl bij café ’t Zielhoes. Hiervandaan is het nog een paar minuten lopen naar Sterrenzijl.
Tip 3: Wieringen
Voor de Randstelingen een stuk dichterbij dan de andere tips maar toch al verrassend donker: het Noord-Hollandse Wieringen! Bij het Wieringer Eilandmuseum Jan Lont is een donkertebeleefplek ingericht. Hier is een kaart van de sterrenbeelden afgebeeld op de grond en er zijn bankjes rondom geplaatst, waarop je heerlijk van de sterren kunt genieten. Het is één van de donkerste plekjes van het Noord-Hollandse vasteland! Parkeren kan in de berm van de Stroeërweg, je bereikt de donkertebeleefplek door vanaf de weg door het hek ongeveer 100 meter over een onverhard pad te lopen.
Zelf op ontdekkingstocht gaan
Hopelijk heb je met dit artikel voldoende inspiratie opgedaan om zelf eens van de sterren te gaan genieten op een prachtig mooie donkere plek. Je zult ontdekken dat het ook in het dichtbevolkte en verlichte Nederland heel goed mogelijk is om nog een indrukwekkende sterrenhemel te beleven. Veel plezier!
Wil je graag eens uitleg krijgen over de sterren door een ervaren gids en door een telescoop kijken? Boek dan een privé-excursie of bezoek één van onze activiteiten!
