Soms zie je iets aan de sterrenhemel dat je nog niet eerder gezien hebt. Een bewegende ster. Of een enorm helder licht laag boven de horizon. Je vraagt je meteen af: heb ik een UFO gezien of was het wat anders? Lees verder om dat te ontdekken!
De afkorting UFO staat voor Unidentified Flying Object (Engels voor “ongeïdentificeerd vliegend voorwerp”). Eigenlijk valt daar dus alles onder wat je ziet vliegen en waarvan je niet weet wat het is (en je het dus niet kunt “identificeren”). Maar vaak wordt er een vrij specifiek type ongeïdentificeerd voorwerp mee bedoeld: een ruimteschip bestuurd door buitenaardse wezens.
Bestaat buitenaards leven?
Er is op dit moment geen enkel bewijs voor het bestaan van leven buiten de aarde. Alle levensvormen die wij kennen zijn op de aarde ontstaan en geëvolueerd. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er geen buitenaards leven is, het betekent alleen dat we het niet weten of het er is.
Op zich is leven natuurlijk best iets heel bijzonders. Er zijn heel specifieke omstandigheden nodig om leven te laten ontstaan. Op aarde waren die omstandigheden precies goed, en waarschijnlijk is dat de reden dat leven zich kon ontwikkelen op onze planeet.
Maar de zon en de aarde zijn niet uniek. Er zijn alleen al in ons Melkwegstelsel miljarden sterren, waarvan er vele ook op onze zon lijken. En we hebben ook ontdekt dat er miljarden sterrenstelsels als het Melkwegstelsel zijn. Sinds enkele tientallen jaren weten we dat er rond andere sterren óók planeten kunnen draaien, net als rond onze zon. Dus ja, als het leven hier kan ontstaan, waarom zou het dan niet bij één van die miljarden andere sterren kunnen?
Het ontdekken van buitenaards leven is erg moeilijk. Dat heeft vooral te maken met de enorme afstanden in het heelal – je vliegt niet even naar een andere ster toe om te checken of er planeten met leven zijn. Zelfs met de snelste ruimtesonde die we ooit gelanceerd hebben, de Voyager 1, zouden we er maar liefst 80.000 jaar over doen om de dichtstbijzijnde ster te bereiken.
Daarnaast weten we niet goed waar we precies naar moeten zoeken. Want wat is leven eigenlijk? Wat is een beschaving? En als buitenaards leven kan communiceren, hoe doen ze dat dan? Kortom, volop vragen die onze zoektocht naar leven buiten de aarde best lastig maken.
De geschiedenis van UFO’s
Al eeuwenlang zien mensen onverklaarbare verschijnselen aan de hemel. Vaak werden ze gezien als voorboden voor allerlei onheil dat er te gebeuren stond, of een teken van de goden. Inmiddels hebben we veel ontdekt over hoe het heelal in elkaar zit, en kunnen we dus veel van deze verschijnselen verklaren. Vaak waren het kometen, een vallende-sterrenregen, of bijvoorbeeld heldere planeten die heel dicht bij elkaar aan de hemel stonden.
Een mogelijke verklaring van de Ster van Bethlehem of kerstster is dat het zo’n samenstand van heldere planeten was.
De “moderne” UFO doet zijn intrede tijdens de Tweede Wereldoorlog, als piloten verslag doen van vreemde lichten die ze zien tijdens hun vluchten. In de tientallen jaren daarna ontstaat een ware hype: honderden mensen doen verslag van allerlei onverklaarbare vliegende verschijnselen aan de hemel.
In deze periode ontstaat ook de term “vliegende schotel”, omdat veel ooggetuigen een schotel-achtige vorm beschrijven. De link met buitenaards leven wordt snel gelegd: iets dat zo snel kan vliegen en zulke gekke bewegingen kan maken, dat moet wel iets buitenaards zijn! De tekenen van de goden zijn daarmee vervangen door iets anders onverklaarbaars, maar net zo mysterieus.
Ook van heel veel van dit soort gevallen is inmiddels ontdekt dat het natuurlijke verschijnselen waren, zoals de planeet Venus, of door mensen gemaakte instrumenten, zoals weerballonnen. Veelal zijn de waarnemers niet goed bekend met de sterrenhemel, waardoor ze melding doen van een verschijnsel dat eenvoudig te verklaren is. In sommige gevallen hebben mensen zelfs bewust geprobeerd mensen voor de gek te houden (in het Engels wordt dat “hoax” genoemd). Maar een aantal verschijnselen is nog steeds niet goed verklaard, en dus zijn het eigenlijk nog steeds “ongeïdentificeerde vliegende voorwerpen” – in de meest letterlijke zin van het woord! Dat hoeft dus niet te betekenen dat het daarmee ook buitenaards leven is!
Veelvoorkomende verschijnselen aan de hemel
In onderstaand overzicht vind je een aantal veelvoorkomende lichtverschijnselen aan de hemel en hun verklaring. Als je iets gezien hebt aan de nachthemel waarvan je niet weet wat het is, kan dit overzicht je misschien helpen een verklaring te vinden.
Een paar aanwijzingen:
- Afstanden schatten aan de hemel is erg moeilijk. Een licht aan de hemel kan op een paar honderd meter of op lichtjaren afstand staan! Hetzelfde geldt voor de grootte: heldere lichten lijken groter dan zwakkere lichten, maar hoeven dit niet te zijn.
- Soms is het lastig te zien of een licht beweegt. Het helpt dan om je arm uit te steken en stil te houden. Je kunt dan zien of het licht beweegt ten opzichte van je arm.
- Als er wolken langsdrijven kan het lijken of het licht beweegt, maar vaak zijn het dan de wolken die bewegen. Probeer het trucje met je arm hierboven als je twijfelt.
Wil je meer achtergrondinformatie over deze verschijnselen en nog veel meer andere verschijnselen kunnen identificeren, download dan onze app What’s Up!
Niet bewegende lichten
Stilstaande heldere lichten aan de hemel zijn meestal sterren of planeten.
Heldere sterren kunnen soms heel heftig twinkelen en daardoor allerlei kleuren vertonen, zeker als ze laag boven de horizon staan. Ook lijkt het soms net of ze van plek verspringen. Het is niet de ster zelf die zo twinkelt, het effect wordt veroorzaakt door onze atmosfeer die het sterlicht afbuigt en in verschillende kleuren verstrooit. De helderste ster die we aan de nachthemel kunnen zien is Sirius: deze ster staat bekend om zijn spectaculaire fonkelingen!
Planeten twinkelen meestal niet, maar kunnen enorm helder worden: heel veel UFO-meldingen gaan over de planeet Venus. Venus is na de zon en de maan het helderste hemelobject. Een belangrijk hulpmiddel om de planeet te herkennen: Venus is alleen in de ochtend of avond te zien, en dan alleen in de richting waar óók de zon (onder de horizon) staat. Dus als je ’s ochtends voor zonsopkomst in het oosten of ’s avonds na zonsondergang in het westen een extreem heldere “ster” ziet, heb je kans dat het de planeet Venus is. Daarom wordt de planeet ook wel ochtend- of avondster genoemd (terwijl het natuurlijk geen ster is). Ook de planeten Jupiter en Mars kunnen zeer helder worden. Deze kunnen wel midden in de nacht aan de hemel staan.
Zeker als er twee of meer planeten vlakbij elkaar aan de hemel staan ziet het er soms zeer opvallend uit. Dit wordt een samenstand of conjunctie genoemd.
Bewegende lichten
Lichten aan de hemel die langzaam in één richting bewegen zijn vaak satellieten of vliegtuigen.
Satellieten lijken op bewegende sterren, die in een paar minuten tijd van de ene naar de andere kant van de hemel bewegen. Dat komt omdat ze in een baan om de aarde draaien. We zien ze omdat ze zonlicht reflecteren op hun zonnepanelen. Soms kunnen ze in een paar seconden enorm helder worden, en daarna weer langzaam uitdoven. Er zijn inmiddels duizenden satellieten gelanceerd: je ziet er bijna altijd wel een paar als je even buiten naar de sterren kijkt. Het internationale ruimtestation ISS is de grootste en bekendste satelliet. Als dit ruimtestation boven jouw locatie overkomt, ziet het eruit als een zeer heldere “ster” die van west naar oost langs de hemel trekt.
Een bijzondere verschijnsel kan er plaatsvinden wanneer een hele serie satellieten tegelijk in een baan om de aarde wordt gebracht. Ze zien er dan uit als een lange rij bewegende “lichtjes” achter elkaar. De satellieten van de Starlink-constellatie staan hierom bekend. Het is een vreemd gezicht: tientallen “sterretjes” die elkaar in een rechte lijn volgen. Je kunt je voorstellen dat hierover vaak UFO-meldingen binnenkomen!
Vliegtuigen zijn vaak te herkennen aan hun knipperende lichtjes of een rookspoor. Ze kunnen van richting veranderen als de piloot de koers wijzigt. Soms is ook het geluid van de motoren te horen.
Heel snelle, flitsende lichten zijn vallende sterren. Dat zijn stofdeeltjes die met enorme snelheid in onze atmosfeer terecht komen en daarbij verbranden. Soms is er een nalichtend spoor te zien. Een uitzonderlijk heldere vallende ster wordt een bolide of vuurbol genoemd. Dat is een spectaculair verschijnsel! Een paar keer per jaar is er een meteorenzwerm actief. Tijdens die nachten kun je veel meer vallende sterren zien dan anders.
Soms zie je een groepje lichten aan de hemel bewegen. Als deze langzaam voorbij drijven en bestaan uit flakkerende, geel-oranje lichten kunnen het Thaise lampions of wensballonnen zijn, die ergens in de buurt zijn opgelaten. Een overvliegende formatie van geel-oranje lichten kan ook een groep trekkende vogels zijn die van de onderzijde door licht van de stad beschenen wordt.
Meer weten? Download What’s Up!
Met onze app What’s Up! kun je nog veel meer verschijnselen aan de hemel identificeren. Door eenvoudige vragen te beantwoorden over je waarneming kun je erachter komen wat je gezien hebt. Download hier!
Conclusie
Je hebt in dit artikel geleerd over de zoektocht naar buitenaards leven en de geschiedenis van onverklaarbare hemelverschijnselen. Ook heb je kennisgemaakt met verschillende verschijnselen die je kunt zien aan de sterrenhemel en hun verklaring. Nu kun je de meest voorkomende verschijnselen aan de hemel identificeren! Wat heb jij gezien vanavond?