Of je nu net een telescoop hebt aangeschaft of hem al jaren gebruikt, er komt een moment dat je toe bent aan een upgrade. In dit artikel belicht ik vijf onmisbare accessoires voor elke fanatieke amateur-astronoom!
Zoomoculairs
Een zoomoculair maakt je sterrenkijkleven een stuk makkelijker. Je hoeft niet meer van oculair te wisselen om van vergroting te veranderen. Je draait simpelweg aan het zoomoculair om een andere vergroting te kiezen.
Het detecteren van je waarneemdoelen is vaak afhankelijk van de optimale vergroting. Dat is de vergroting waarop je waarneemdoel het beste te zien is. Met behulp van een zoomoculair is dit heel eenvoudig, omdat je makkelijk kunt experimenteren met verschillende vergrotingen om te ontdekken waarmee je het beste zicht hebt op je waarneemdoel.
Met een zoomoculair is het heel eenvoudig de beste vergroting voor je waarneemdoel te vinden
Daarnaast zijn zoomoculairs vaak een uitkomst bij sterrenkijk-evenementen, omdat je snel voor elk waarneemdoel dat je wilt laten zien de juiste vergroting kunt kiezen. Ik gebruik mijn zoomoculair daarom altijd bij kijkavonden. Zo schakel ik gemakkelijk tussen een lage vergroting voor bijvoorbeeld de Orionnevel, en een hoge vergroting om een dubbelster te laten zien.
Zoomoculairs zijn vooral geschikt voor telescopen met een hoge openingsverhouding. Je kunt deze verhouding berekenen door de brandpuntsafstand van je telescoop te delen door de opening van de telescoop. Een telescoop met een brandpuntsafstand van 1200 mm en een opening van 200 mm bijvoorbeeld heeft een openingsverhouding van 1200 / 200 = 6.
Als de openingsverhouding van jouw telescoop lager is dan 6, is het verstandiger om te kiezen voor oculairs met een vaste brandpuntsafstand. Een zoomoculair is dan niet goed in staat om het beeld voldoende te corrigeren, waardoor de sterretjes aan de rand van je beeldveld vervormd kunnen zijn.
Het gemak van een zoomoculair komt met een belangrijk nadeel: het beeldveld op de lagere vergrotingen is vaak niet erg groot. Zelfs bij het duurste zoomoculair in de suggesties hieronder, de Baader Hyperion Zoom Mark IV, is het beeldveld op 24 mm slechts ongeveer 42 graden (bij een standaard-plössloculair dat vaak meegeleverd wordt bij telescopen is dat ongeveer 50 graden). Kies je voor een zoomoculair, dan is het dus handig om in aanvulling hierop een mooi breedveldoculair te kopen voor de lagere vergrotingen.
De keuze van Waddensky
Red-dot- of projectiezoeker
Een zoeker helpt je met het richten van je telescoop op je waarneemdoelen. Een projectiezoeker is een zoeker die niet vergroot, maar in plaats daarvan een rode stip of rode cirkels projecteren op een glaasje waar je doorheen kijkt. Deze stip of cirkels worden daarmee zichtbaar op de sterrenhemel die je door het glas heenziet. Hierdoor kun je je telescoop erg snel en nauwkeurig richten op je waarneemdoelen. Supermakkelijk!
Sommige apps hebben ondersteuning voor projectiezoekers en kunnen bijvoorbeeld de zoekcirkels op het beeldscherm laten zien, zodat het vergelijken met wat je door de zoeker zelf en in de app ziet heel eenvoudig wordt. Zo heb je je waarneemdoelen binnen no-time in beeld.
Let voor aanschaf op de manier van bevestigen: sommige zoekers schuif je eenvoudig in de bestaande bevestiging op je telescoop, andere moet je misschien zelf bevestigen met dubbelzijdige tape of schroeven.
De keuze van Waddensky
Filters
Telescoopfilters laten bepaalde golflengten van licht door terwijl ze andere tegenhouden. Je kunt ze gebruiken om bepaalde waarneemdoelen beter zichtbaar te maken. Je schroeft ze op je oculair voordat je deze in de focusser van je telescoop schuift. De meeste oculairs zijn voorzien van een schroefdraad voor het bevestigen van filters, maar controleer dat even goed voordat je een filter aanschaft. Kies een filter in hetzelfde formaat als je oculairs (dus 1.25″ of 2″).
Breedbandfilters, ook wel lichtvervuilingsfilters genoemd, werken niet zo heel goed. Vroeger, toen openbare ruimtes nog vaak met natriumlampen werden verlicht, waren deze filters erg effectief. Ze filterden de kenmerkende, oranje natriumgolflengte eruit. Tegenwoordig worden voor buitenverlichting vaak LED-lampen gebruikt. LED straalt licht uit over een veel breder golflengtebereik, waardoor lichtvervuilingsfilters een stuk minder efficiënt zijn. Misschien verbetert het je zicht op de sterrenhemel een heel klein beetje met behulp van een breedbandfilter, maar het is nauwelijks waard om in te investeren.
De verbetering in zichtbaarheid van emissienevels bij gebruik van een smalbandfilter is spectaculair
Smalbandfilters (ook wel UHC-filters genoemd – dat staat voor ‘Ultra High Contrast’) zijn wél heel effectief om te gebruiken met een telescoop, omdat ze maar een heel nauwe band golflengten doorlaten. Maar ze werken alleen goed op een bepaald type hemelobjecten: de emissienevels. Dat zijn bijvoorbeeld stervormingsgebieden, planetaire nevels en supernovarestanten. De verbetering in zichtbaarheid van dergelijke nevels bij gebruik van een smalbandfilter is spectaculair! Als ik zo’n filter gebruik in mijn 8″ dobson verandert – bijvoorbeeld – de Sluiernevel in Zwaan van nagenoeg onzichtbaar tot zeer helder en detailrijk met allerlei ragfijne structuren.
Smalbandfilters werken dus niet op sterrenstelsels, reflectienevels en andere deepsky-objecten. Ze houden dan teveel licht tegen, waardoor deze objecten juist slechter te zien kunnen zijn met zo’n filter.
De keuze van Waddensky
- Astronomik UHC-filter (2″-versie, 1.25″-versie)
- Explore Scientific UHC-filter (2″-versie, 1.25″-versie)
Sky Quality Meter
Een Sky Quality Meter, afgekort SQM, is een handig klein apparaatje. Je kunt ermee meten hoe donker je waarneemplek is. Met de resultaten kun je je favoriete waarneemplekken met elkaar vergelijken en objectief de donkertste locatie vinden.
De eenheid waarin de duisternis wordt afgelezen op een SQM is mag/arcsec2. Hoe groter dit getal, hoe donkerder het is. Daglicht is ongeveer 4 mag/arcsec2, de donkerste hemels op aarde hebben een SQM-waarde van 22 mag/arcsec2. De Sky Quality Meter meet nauwkeurig tussen ongeveer 16 mag/arcsec2 (zeer lichtvervuilde stad) en 22 mag/arcsec2. Op deze pagina kun je de op het apparaat afgelezen waarde omrekenen naar de bekende Bortle-duisternisschaal en zie je omschrijvingen van wat je bij een bepaalde SQM-waarde aan de sterrenhemel kunt zien.
Met een SQM kun je meten hoe donker je waarneemplek is
De versie van het appraatje met lens meet de duisternis van een klein stukje hemel (ongeveer 20 graden). Je kunt hiermee dus verschillende delen van de hemel nauwkeurig meten. Bijvoorbeeld recht boven je hoofd, of vlak boven de horizon. De versies met USB- en Ethernetaansluiting zijn handig om de metingen uit te lezen met een computer.
De keuze van Waddensky
- Sky Quality Meter
- Sky Quality Meter (met lens)
- Sky Quality Meter (met lens en USB-aansluiting)
- Sky Quality Meter (met lens en Ethernet-aansluiting)
Collimatiegereedschap
Last but not least: collimatiegereedschap is onmisbaar als je een reflectortelescoop hebt. Door een collimatie uit te voeren lijn je de spiegels op elkaar uit, zodat al het licht dat in je telescoop valt ook echt op de goede manier in je oog terechtkomt. Als de collimatie niet goed is, zul je vervormde sterren zien of een wazig beeld. Een heel handige handleiding om je telescoop te collimeren vind je hier (in het Engels).
Door een collimatie uit te voeren lijn je de spiegels op elkaar uit, zodat al het licht dat in je telescoop valt ook echt op de goede manier in je oog terechtkomt
Er zijn verschillende hulpmiddelen die je kunnen helpen met het uitvoeren van een collimatie. De eenvoudigste is een collimatiedop, een dop met een gaatje die je in de focusser kunt zetten. Een chesire-oculair is misschien wel het meestgebruikte collimatiehulpmiddel. Dit is een soort oculair met een kijkgaatje, kruisdraad en invallend licht van de zijkant. Het meest geavanceerde hulpmiddel is een lasercollimator. Deze zijn heel gevoelig voor kleine afwijkingen en daarom vooral handig voor een extra nauwkeurige uitlijning. Let daarbij op dat een lasercollimator zelf ook nauwkeurig uitgelijnd en in goed de telescoop geplaatst moet zijn!
De keuze van Waddensky
Als je via één van de links op deze pagina een aankoop doet, ontvangt Waddensky een kleine vergoeding van de webwinkel voor het doorsturen van bezoekers. Dit maakt voor jou de prijs niet hoger, maar de vergoeding stelt Waddensky in staat je te blijven voorzien van waardevolle informatie over astronomische onderwerpen. Alvast dank voor je steun!